Rối loạn nội tiết tố

Rối loạn nội tiết tố là một tình trạng phổ biến ở cả nam và nữ, khiến cho cơ thể không thể duy trì sự cân bằng của các hormone quan trọng. Rối loạn nội tiết tố có thể gây ra nhiều biểu hiện khác nhau, từ rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn tình dục, đến tăng huyết áp, béo phì, tiểu đường và bệnh tuyến giáp. Rối loạn nội tiết tố không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn gây ra các vấn đề về tâm lý như trầm cảm, căng thẳng, mất tập trung và thay đổi tâm trạng. Vậy nguyên nhân gây ra rối loạn nội tiết tố là gì? Có cách nào để phòng ngừa và điều trị rối loạn nội tiết tố hiệu quả không? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.

Nguyên nhân gây ra rối loạn nội tiết tố

Hệ thống nội tiết là một mạng lưới các tuyến sản xuất và giải phóng hormone, giúp kiểm soát nhiều chức năng quan trọng của cơ thể, đặc biệt là khả năng chuyển hóa năng lượng, sự tăng trưởng và phát triển, chức năng sinh sản và tâm trạng. Các tuyến nội tiết chính của cơ thể bao gồm: vùng dưới đồi, tuyến yên, tuyến tùng, tuyến giáp trạng, tuyến cận giáp, tuyến ức, tuyến tụy và tuyến thượng thận.

Nguyên nhân gây ra rối loạn nội tiết thường được nhóm thành hai loại:

• Một tuyến nội tiết nào đó của cơ thể sản sinh ra quá nhiều hoặc quá ít hormone, được gọi là sự mất cân bằng hormone. Ví dụ: khi tuyến giáp sản xuất quá ít hormone T3 và T4 sẽ gây ra bệnh suy giáp, khiến cho cơ thể chậm chạp, lười biếng, lạnh nhạt và dễ bị béo phì. Ngược lại, khi tuyến giáp sản xuất quá nhiều hormone T3 và T4 sẽ gây ra bệnh Basedow, khiến cho cơ thể hốc hác, run rẩy, mồ hôi trộm và tim đập nhanh.

• Cơ thể không đáp ứng với kích thích của hormone theo cách nó được yêu cầu. Ví dụ: khi các mô của cơ thể không nhận diện được hoặc không phản ứng với insulin (hormone do tuyến tụy sản xuất để giúp đưa glucose vào các tế bào) sẽ gây ra bệnh tiểu đường, khiến cho lượng glucose trong máu cao và có nguy cơ gây ra các biến chứng như suy thận, mù lòa và tổn thương dây thần kinh.

Một số yếu tố có thể làm gia tăng nguy cơ mắc rối loạn nội tiết tố như: tuổi tác (đặc biệt là ở giai đoạn dậy thì hay tiền mãn kinh), di truyền, stress, dinh dưỡng không cân bằng, bệnh nhiễm trùng, thuốc men, chất độc hại và các tổn thương ở não hoặc các tuyến nội tiết.

Triệu chứng của rối loạn nội tiết tố

Rối loạn nội tiết tố có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào loại hormone bị ảnh hưởng và mức độ nghiêm trọng của rối loạn. Một số triệu chứng thường gặp của rối loạn nội tiết tố là:

• Rối loạn kinh nguyệt: kinh nguyệt không đều, rong kinh, rong huyết, đau bụng kinh hoặc vô kinh. Rối loạn kinh nguyệt có thể là dấu hiệu của các bệnh như u nang buồng trứng, u xơ tử cung, viêm nhiễm phụ khoa hay suy giáp.

• Giảm ham muốn tình dục: do sự mất cân bằng của các hormone liên quan đến chức năng sinh lý như estrogen, progesterone, testosterone và prolactin. Giảm ham muốn tình dục có thể gây ra các vấn đề về sinh lý và tâm lý cho cả nam và nữ.

• Tăng huyết áp: do sự mất cân bằng của các hormone ảnh hưởng đến sự co thắt và giãn nở của các mạch máu như aldosterone, cortisol, adrenaline và noradrenaline. Tăng huyết áp có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, nhồi máu cơ tim và suy tim.

• Béo phì: do sự mất cân bằng của các hormone ảnh hưởng đến sự trao đổi chất và lượng mỡ trong cơ thể như insulin, leptin, ghrelin và cortisol. Béo phì không chỉ làm giảm thẩm mỹ mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như tiểu đường, tim mạch và ung thư.

• Tiểu đường: do sự mất cân bằng của insulin hoặc sự kháng insulin của các mô trong cơ thể. Tiểu đường là một bệnh mãn tính không thể chữa khỏi hoàn toàn, chỉ có thể kiểm soát bằng thuốc và chế độ ăn uống.

• Bệnh tuyến giáp: do sự mất cân bằng của các hormone T3 và T4 do tuyến giáp sản xuất. Bệnh tuyến giáp có thể là suy giáp (giảm hoạt động của tuyến giáp) hoặc Basedow (tăng hoạt động của tuyến giáp). Bệnh tuyến giáp có thể gây ra các biểu hiện như: sụt cân hoặc tăng cân không rõ nguyên nhân, run rẩy, tim đập nhanh, khó ngủ, khô da, rụng tóc, sung huyết gân xanh hay phù mắt.

Phòng ngừa và điều trị rối loạn nội tiết tố

Để phòng ngừa rối loạn nội tiết tố, bạn nên có một lối sống lành mạnh, bao gồm:

• Ăn uống cân bằng và đa dạng, chú ý bổ sung đủ vitamin và khoáng chất cho cơ thể. Tránh ăn quá nhiều đường, chất béo, đồ ăn nhanh, đồ uống có ga, cà phê và rượu bia. Ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạt, ngũ cốc và thực phẩm giàu chất xơ.

• Tập thể dục thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày một tuần. Tập thể dục giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, tăng cường chuyển hóa năng lượng, giảm cân và giảm stress.

• Giữ cân nặng lý tưởng, tránh béo phì hoặc gầy quá mức. Cân nặng lý tưởng có thể được tính bằng công thức BMI (chỉ số khối cơ thể) = cân nặng (kg) / chiều cao (m) bình phương. Một người có BMI từ 18,5 đến 24,9 là cân nặng lý tưởng.

• Hạn chế tiếp xúc với các chất độc hại như thuốc lá, khói bụi, hóa chất và tia xạ. Các chất độc hại có thể gây tổn thương cho các tuyến nội tiết hoặc làm giảm hiệu quả của các hormone.

• Thư giãn và giảm stress. Stress là một trong những nguyên nhân gây ra rối loạn nội tiết tố, do làm tăng sản xuất của các hormone cortisol và adrenaline. Stress có thể gây ra các triệu chứng như: mất ngủ, đau đầu, lo âu và trầm cảm. Bạn có thể giảm stress bằng cách: nghe nhạc, thiền, yoga, hít thở sâu, nói chuyện với người thân hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ của chuyên gia.

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ. Bạn nên đi khám sức khỏe ít nhất một lần một năm để phát hiện sớm các dấu hiệu của rối loạn nội tiết tố. Bạn có thể yêu cầu bác sĩ kiểm tra các chỉ số như: huyết áp, đường huyết, cholesterol, triglyceride và các hormone trong máu.

Nếu bạn đã bị chẩn đoán mắc rối loạn nội tiết tố, bạn nên tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ về việc điều trị và theo dõi sức khỏe. Các phương pháp điều trị rối loạn nội tiết tố có thể bao gồm:

• Dùng thuốc: để bổ sung hoặc ức chế các hormone bị mất cân bằng. Ví dụ: dùng thuốc giảm hoạt động của tuyến giáp (như methimazole hay propylthiouracil) cho bệnh Basedow; dùng thuốc tăng hoạt động của tuyến giáp (như levothyroxine hay liothyronine) cho bệnh suy giáp; dùng thuốc insulin hoặc thuốc hạ đường huyết (như metformin hay glipizide) cho bệnh tiểu đường.

• Phẫu thuật: để loại bỏ hoặc cắt bớt một phần của các tuyến nội tiết bị bệnh lý. Ví dụ: phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ hoặc một phần của tuyến giáp cho bệnh Basedow; phẫu thuật cắt bỏ một hoặc hai tuyến cận giáp cho bệnh tăng canxi máu.

• Xạ trị: để tiêu diệt các tế bào bị bệnh lý của các tuyến nội tiết. Ví dụ: xạ trị với iốt phóng xạ cho bệnh Basedow; xạ trị với các chất phóng xạ khác cho bệnh ung thư tuyến giáp.

• Điều trị nội tiết thay thế: để cung cấp các hormone nhân tạo cho cơ thể khi các tuyến nội tiết không thể sản xuất đủ. Ví dụ: điều trị nội tiết thay thế với estrogen và progesterone cho phụ nữ ở giai đoạn mãn kinh; điều trị nội tiết thay thế với testosterone cho nam giới ở tuổi trung niên.

Rối loạn nội tiết tố là một tình trạng có thể gây ra nhiều ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bạn. Tuy nhiên, bạn không nên quá lo lắng hay tự ti, vì rối loạn nội tiết tố có thể được phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu bạn có một lối sống lành mạnh, kiểm tra sức khỏe định kỳ và tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ. Hãy luôn giữ một tinh thần lạc quan và tích cực, bạn sẽ có thể vượt qua rối loạn nội tiết tố và sống một cuộc sống hạnh phúc và khỏe mạnh.