Đậu nành (đậu tương) và các sản phẩm từ đậu nành là một phần của chế độ ăn uống trong cộng đồng người châu Á, nhưng trong những năm gần đây, nhờ vào nhiều tác dụng tích cực, chúng đã trở thành một phần không thể thiếu trong thực đơn của mọi người trên khắp thế giới, đặc biệt là phụ nữ trong giai đoạn chuyển đổi mãn kinh.

Đậu nành chứa nhiều thành phần hoạt tính có tác dụng tích cực đối với con người, nhưng được chú ý nhiều nhất là isoflavone, chất có cả tính chất hormone và phi hormone.

Người ta thảo luận về các lợi ích và rủi ro của việc tiêu thụ đậu nành có trong thức ăn hoặc trong thành phần của các loại thực phẩm bổ sung và dược phẩm.

Nó có thể mang lại lợi ích cho tim mạch, bảo vệ chống lại một số bệnh ung thư như ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt, loãng xương cũng như giúp giảm triệu chứng ở phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh.

Tuy nhiên, một tác dụng phụ tiêu cực được thảo luận là ảnh hưởng của đậu nành đối với chức năng của tuyến giáp, điều này đang là đối tượng của nhiều nghiên cứu lâm sàng và tranh luận. 

 

Mãn kinh là gì?

Thời kỳ mãn kinh xảy ra khác nhau ở mỗi phụ nữ, phụ thuộc vào các yếu tố di truyền, chẳng hạn như khi nào mãn kinh xảy ra ở mẹ hoặc bà. Bên cạnh đó, lối sống, bao gồm việc uống rượu, hút thuốc, chế độ dinh dưỡng và thể thao, cũng có ảnh hưởng đáng kể đến thời điểm mãn kinh. Đối với những người thừa cân, béo phì, hoặc có các bệnh khác như tự miễn, động kinh, ung thư, mãn kinh có thể xảy ra sớm hơn.

Thông thường, mãn kinh xảy ra trong khoảng tuổi từ 45-55, với tuổi trung bình là 51. Đôi khi, mãn kinh có thể xảy ra trước 45 tuổi, khi đó gọi là mãn kinh sớm, và trước 40 tuổi là mãn kinh sớm quá mức.

Mãn kinh được định nghĩa là tình trạng không có kinh nguyệt trong hơn 12 tháng, xảy ra khi buồng trứng ngừng sản xuất trứng trưởng thành, đi kèm với nồng độ estrogen thấp.

Các triệu chứng phổ biến nhất ở phụ nữ mãn kinh là bốc hỏa, đổ mồ hôi ban đêm, rối loạn giấc ngủ, suy giảm trao đổi chất như tăng đường huyết, kháng insulin. Ngoài ra, có thể xuất hiện tình trạng suy giảm nồng độ cholesterol, tăng huyết áp. Nguy cơ phát triển loãng xương cũng tăng lên.

Mãn kinh, ngay cả mãn kinh sớm, không phải là bệnh và không cần điều trị cụ thể. Các triệu chứng có thể được kiểm soát bằng vitamin và thực phẩm bổ sung có nguồn gốc thảo dược (phytoestrogen).

 

Tác động của Isoflavone trong đậu nành (đậu tương)

Isoflavone trong đậu tương có tác dụng tích cực đối với phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh, giúp giảm các triệu chứng như bốc hỏa và đổ mồ hôi ban đêm. Ngoài ra, nhiều nghiên cứu đã chứng minh tác dụng tích cực của protein đậu tương đối với quá trình chuyển hóa carbohydrate, kháng insulin và khối lượng cơ. Việc tiêu thụ đậu tương cải thiện sức mạnh cơ bắp và giảm nguy cơ thiểu cơ (sarcopenia). Đồng thời, nó cũng giúp cải thiện mật độ xương và giảm nguy cơ loãng xương. Ngoài ra nó còn có tác dụng tích cực đối với việc kiểm soát huyết áp và chống viêm.

Trước khi thảo luận về vai trò của đậu tương và các sản phẩm từ đậu tương đối với chức năng của tuyến giáp, điều quan trọng là phải giải thích cách hoạt động của tuyến này.

 

Tuyến giáp là gì?

Tuyến giáp là một trong những tuyến nội tiết lớn nhất, chịu trách nhiệm sản xuất các hormone điều chỉnh tốc độ trao đổi chất trong cơ thể.

Tuyến giáp có hình dạng như con bướm và nằm ở cổ, phía trước khí quản.

Tuyến giáp chịu trách nhiệm điều chỉnh tốc độ hoạt động của mọi cơ quan và hệ thống trong cơ thể, bao gồm tốc độ suy nghĩ, nhịp tim và chức năng của hệ tiêu hóa.

Tuyến giáp sản xuất hai loại hormone: thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3). I-ốt là thành phần không thể thiếu để tổng hợp các hormone tuyến giáp, do đó, lượng i-ốt được hấp thụ qua thực phẩm và nước uống là vô cùng quan trọng. Việc sản xuất các hormone tuyến giáp được kiểm soát bởi một hormone khác – hormone kích thích tuyến giáp (TSH), được sản xuất bởi tuyến yên.

Suy giảm chức năng tuyến giáp (suy giáp) có thể xảy ra khi không có đủ hormone được sản xuất từ tuyến giáp. Các triệu chứng bao gồm buồn ngủ, mệt mỏi vào buổi sáng, giấc ngủ kém, tăng cân, da khô, và rụng tóc.

 

Ảnh hưởng của protein đậu nành (đậu tương) đối với chức năng tuyến giáp

 

Có giả thuyết rằng việc tiêu thụ đậu tương và các sản phẩm từ đậu tương có thể ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp ở một số người, thông qua việc giảm hấp thu hormone tổng hợp Levothyroxine ở bệnh nhân suy giáp.

Các nghiên cứu về tác dụng chống tuyến giáp của đậu nành trên động vật (chuột) đã được tiến hành từ những năm 1950.

Sự tương tác giữa protein đậu tương và hormone tổng hợp Levothyroxine đã được đặt câu hỏi trong nhiều nghiên cứu. Tuy nhiên, người ta nhận thấy rằng sự giảm hấp thu Levothyroxine cũng xuất hiện khi ăn nhiều chất xơ và thực phẩm bổ sung từ thảo dược. Hơn nữa, ở một số phụ nữ mãn kinh dùng đậu tương, có thể có suy giáp chưa được chẩn đoán.

Vào những năm 1960, một số nghiên cứu phát hiện rằng ở trẻ em sử dụng đậu tương, xuất hiện tình trạng “bướu cổ”, nhưng khi tăng cường hấp thu i-ốt trong thực phẩm (như muối i-ốt), không quan sát thấy sự rối loạn chức năng tuyến giáp.

Ở những người có chức năng tuyến giáp bình thường, tiêu thụ muối i-ốt hoặc i-ốt từ thực phẩm (như hải sản và cá), không có sự thay đổi nào về chức năng tuyến giáp khi dùng đậu nành và các sản phẩm từ nó. Điều này đã được chứng minh trong hơn 25 nghiên cứu lâm sàng cho đến nay. Một số nghiên cứu này theo dõi bệnh nhân trong hơn 2-3 năm.

Đối với bệnh nhân suy giáp đã được biết, việc tiêu thụ đậu tương có thể làm giảm hấp thu Levothyroxine ở một mức độ nhất định, nhưng điều này cũng xảy ra khi ăn thức ăn giàu chất xơ và canxi, cũng như các chế phẩm thảo dược. Do đó, khuyến cáo những bệnh nhân này nên uống hormone điều trị vào buổi sáng khi bụng đói, sau đó tránh ăn uống (trừ nước) trong 20-30 phút.

Những bệnh nhân này không có chống chỉ định đối với việc tiêu thụ thực phẩm từ đậu tương.

Theo thống kê, ở những bệnh nhân không nhận đủ i-ốt từ thực phẩm và nước uống, có thể có sự thay đổi chức năng tuyến giáp khi tiêu thụ đậu tương và các sản phẩm từ đậu tương. Do đó, khuyến cáo trên toàn thế giới là không hạn chế việc tiêu thụ đậu nành và các sản phẩm của nó, mà đảm bảo đủ lượng i-ốt hấp thu, một vi chất dinh dưỡng quan trọng.

 

Kết luận

Tóm lại, thực phẩm từ đậu tương có nhiều tác dụng tích cực, đặc biệt đối với phụ nữ trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, như giảm các triệu chứng mãn kinh, giảm nguy cơ tim mạch, giảm mức cholesterol, cải thiện chuyển hóa carbohydrate và mức insulin, giảm nguy cơ loãng xương và một số bệnh ung thư.

Với chế độ ăn uống cân bằng, sử dụng muối i-ốt và tuân thủ đúng liệu pháp điều trị ở bệnh nhân suy giáp, không có chống chỉ định nào đối với việc tiêu thụ đậu tương và các sản phẩm từ đậu tương.